Popatrz, co ląduje w piecu?
Co się pali?
Substancje organiczne podczas wysokotemperaturowego utleniania (spalania) zamieniają się na: popiół, dwutlenek węgla, tlenki azotu i siarki oraz wodę. Przy okazji proces ten daje ciepło i światło.
Paliwa stałe
Paliwami stałymi używanymi od tysiącleci są produkty pochodzenia roślinnego – drewno, próchno i słoma. Jako źródło ciepła wykorzystywane są także torf (śladowe ilości) oraz węgiel kamienny i brunatny. Węgiel drzewny także jest paliwem, jednak jego wykorzystanie ogranicza się do procesu pieczenia potraw (grill, ognisko).
Rys.1. Sezonowane (suszone) czyste drewno liściaste spala się niemal bezdymnie.
Na zdjęciu przedstawiono polana drewna płonące w piecu
Czy odpady są paliwami?
Nie. Spalanie odpadów w piecach indywidualnych lub poza wyspecjalizowanymi zakładami (np. w ognisku), jest zabronione. Fachowy termin to: termiczne przekształcanie odpadów poza instalacjami. To właśnie proces, który nie może być prowadzony. Dlaczego? Zanieczyszczenie środowiska będące efektem tego procesu jest ogromne, a jego skutki są odczuwalne jeszcze wiele lat później.
Jak to się dzieje?
W czasie spalania odpadów w piecach (także ogniskach), temperatura płomienia to 650-700oC. Jest to zbyt niska temperatura, aby związki organiczne będące produktami niecałkowitego utlenienia substancji organicznej mogły się spalić do dwutlenku węgla i wody. Jaki to substancje? Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), których przedstawicielem jest benzo(a)piren. Jest to grupa związków chemicznych oddziaływujących negatywnie na rozrodczość oraz wykazujące silne działanie rakotwórcze. Ponadto, w czasie spalania powstają dioksyny i furany (właściwie: polichlorowanedibenzoparadioksyny i dibenzofurany – w skrócie PCDD i PCDF). Podobnie jak WWA są to związki silnie rakotwórcze. Obie te grupy należą do tzw. trwałych zanieczyszczeń organicznych ponieważ ich biodegradacja przebiega niezwykle powoli. Zatem raz wprowadzone do środowiska, pozostają w nim na długo. Nie spalają się, ale bardzo szybko osadzają na cząstkach pyłu mineralnego lub sadzy wydostających się wraz z dymem z pieca. To tzw. niska emisja (z palenisk domowych, lokalnych kotłowni, ale także transportu kołowego), o której słyszymy zwykle w czasie okresu grzewczego. Niewielkie cząstki stałe wraz z osadzonymi na nich WWA i dioksynami migrują na znaczne odległości stanowiąc tzw. pył zawieszony (zwykle wyróżnia się PM 2,5 oraz PM10, czyli pyły o średnicy 2,5 i 10 mikronów). Oddychając powietrzem z takim pyłem narażamy się na pobieranie związków na nich osadzonych. Stosunkowo duże cząstki stałe dymu (o średnicy 50-100mikronów), opadają na powierzchnię gleby i w ten sposób toksyczne WWA oraz dioksyny i furany dostają się roztworu glebowego. Pobrane przez rośliny (w tym uprawne) włączają się do łańcucha pokarmowego. Nawet niewielkie ilości dioksyn i WWA w powietrzu i pożywieniu są niebezpieczne, ponieważ (podobnie jak metale ciężkie) kumulują się w organizmach ludzi i zwierząt.
Niedopał mechaniczny (popiół i żużel) jest także bogatym źródłem PCDD, PCDF i WWA. Zatem stosowanie takiego popiołu jako nawozu lub dodatku do kompostownia także stwarza niebezpieczeństwo zatrucia gleby i roślin. Jednak wiele osób przekonanych że spala drewno („bo przecież meble były z drewna”) w rzeczywistości spala odpady i przyczynia się do emisji rakotwórczych związków do atmosfery oraz – w przypadku nawozowego wykorzystania popiołu – zatruwa także gleby i rośliny, a pośrednio – zwierzęta hodowlane i ludzi.
Dodatkowymi związkami emitowanymi podczas spalania odpadów są: formaldehyd (uznany za substancję rakotwórczą) oraz zwiększone ilości tlenku węgla (czadu), tlenków siarki i azotu, co przyczynia się nie tylko do zanieczyszczania środowiska, ale także do niszczenia kotła i przewodu kominowego.
Zatem spalając odpady narażamy siebie oraz innych ludzi na różnego rodzaju choroby nowotworowe (w tym białaczki) oraz zmiany neurodegeneracyjne,
wpływające na zdolność uczenia się i zapamiętywania. Powodują one także choroby o podłożu genetycznym (wady wrodzone u dzieci), obniżenie płodności u mężczyzn oraz torbielowatość jajników u kobiet.
Czy drewno może być odpadem?
Może. Jakiekolwiek drewno, klejone, impregnowane, malowane, czy lakierowane nie może być spalane. Zatem nawet stare połamane krzesło z litego drewna jest odpadem, którego nie można spalić, ponieważ jest pomalowane i klejone. Wszelkie odpady z płyt wiórowych, paździerzowych, czy drewno okleinowe (fornir) – podobnie.
Co trafia do pieca?
Nielegalny proceder spalania odpadów dotyczy właściwie wszystkich grup odpadów. Najczęściej spotyka się spalanie plastiku (butelki, zabawki, folia opakowaniowa), impregnowane i klejone drewno (stare meble) oraz przedmioty z gumy, lakierowanego i zatłuszczonego papieru (odpady opakowaniowe) oraz styropianu. Kary grożące za spalanie odpadów są wysokie (nawet 5 tys. zł), jednak nadal istnieje społeczne przyzwolenie na ten proceder.
Należy tylko pomyśleć, że spalając odpady narażamy siebie i innych na choroby nowotworowe, a nienarodzone jeszcze dzieci na wady wrodzone – w tym uniemożliwiające osiągnięcie dorosłości.
Podsumowanie
Spalanie odpadów w piecach jest zabronione ponieważ wywiera silne negatywne oddziaływanie na środowisko oraz życie i zdrowie ludzi. Zbyt niskie temperatury płomienia, nie są w stanie utlenić tzw. trwałych zanieczyszczeń organicznych, które mają właściwości rakotwórcze, mutagenne oraz wpływają negatywnie na rozrodczość, a ponadto kumulują się w organizmie, zatem nawet niewielkie ich stężenia są groźne.
Tomasz Ciesielczuk
